Wyniki badań nad stratami wojennymi, prowadzonych przez pracowników Muzeum Narodowego w Gdańsku, były między 2000 a 2007 rokiem systematycznie publikowane. Opracowania te nadal stanowią punkt wyjścia do badań nad stratami wojennymi Muzeum Narodowego w Gdańsku, jednak w związku z postępem badań i coraz to lepszym dostępem do źródeł, obecnie wymagają już aktualizacji. Dzięki projektom dofinansowywanym przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Muzeum Narodowe w Gdańsku znacznie poszerzyło zakres badań nad stratami wojennymi.
Muzeum Narodowe w Gdańsku od 2015 roku prowadzi prace mające na celu zdigitalizowanie znajdującej się w Muzeum analogowej dokumentacji fotograficznej, której znaczną cześć stanowią materiały przedwojenne. Do wytwarzanej już od ostatnich lat XIX wieku dokumentacji zaliczają się przede wszystkim szklane negatywy i błony fotograficzne, które są sukcesywnie opracowywane i digitalizowane. Działania te są prowadzone w oparciu o dofinansowania z programów Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, ale też w ramach prac bieżących Działu Głównego Inwentaryzatora Zbiorów, poszczególnych pracowni zbiorów w Oddziale Sztuki Dawnej oraz Biblioteki MNG.
Badania archiwalne i działania popularyzatorskie
2023 - 2024
Badanie strat wojennych - kolekcja Muzeum Rzemiosł Artystycznych (Kunstgewerbemuseum)
w ramach Programu MKiDN "Badanie polskich strat wojennych"
instytucja zarządzająca: Departament Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych
Celem projektu było przeprowadzenie kompleksowych badań nad źródłami dotyczącymi Muzeum Rzemiosła Artystycznego, kolekcji nie objętej dotychczas osobnym projektem, ich opracowanie oraz popularyzacja w postaci przygotowania cyklu wykładów i seminarium. Opracowano dwa tomy Inwentarza Muzeum Rzemiosła Artystycznego w Gdańsku przechowywane w Archiwum Państwowym w Gdańsku, w których ujęto wszystkie wpływające do Muzeum obiekty w porządku chronologicznym. Spis obejmuje różne dziedziny rzemiosła: meble, ceramikę, wyroby metalowe, tkaniny, zegary, biżuterię. Informacje zawarte we wpisach to: określenie dziedziny lub materiału; krótki opis; datowanie; data i cena zakupu lub wartość darowizny; niekiedy dodatkowe informacje o pochodzeniu i sposobie pozyskania obiektu, o obiektach wypożyczonych bądź przeniesionych do innych placówek muzealnych, skradzionych, o zmianach numerów inwentarzowych. Oprócz wpisów inwentarzowych źródło zawiera także spisy wyposażenia galerii (wykazy gablot w poszczególnych salach wystawowych). Prace obejmowały także weryfikacje ujętych w nim obiektów pod kątem strat wojennych. W tym celu analizowano także inne źródła, min. spisy ewakuacyjne.
Drugim istotnym elementem było opracowanie katalogu przedwojennych oznaczeń, który opublikowano na stronie internetowej.
2022 - 2023
Badanie strat wojennych – kolekcja Jacoba Kabruna – publikacja
w ramach Programu MKiDN "Badanie polskich strat wojennych"
instytucja zarządzająca: Departament Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych
Zadanie obejmowało wydanie publikacji dotyczącej strat wojennych kolekcji Jacoba Kabruna oraz jego syna Augusta Kabruna autorstwa Heleny Kowalskiej. Projekt koncentrował się na kolekcji malarstwa Jacoba Kabruna, jedynej, która nie posiadała opracowania strat wojennych, i był powiązany z realizowanym w latach 2021 -2022 projektem „Badanie strat wojennych – kolekcja Jacoba Kabruna - etap I".
2021 - 2022
Badania strat wojennych MNG – kolekcja Jacoba Kabruna – etap I
w ramach Programu MKiDN "Badanie polskich strat wojennych"
instytucja zarządzająca: Departament Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych
Projekt obejmował kwerendę wraz z opracowaniem, digitalizację źródeł oraz ich udostępnienie na stronie internetowej poświęconej badaniom strat wojennych Muzeum Narodowego w Gdańsku. Projekt koncentrował się na kolekcji Jacoba Kabruna, - jedynej, która nie posiada pełnego opracowania strat wojennych. W ramach projektu zostały opracowane trzy moduły umożliwiające udostępnianie źródeł na stronie internetowej.
Kwerendą objęto źródła z Archiwum MNG: inwentarz kolekcji Jacoba Kabruna z 1856 roku, księgę wpływów do kolekcji Kabruna z 1884 roku, Sprawozdania Zarządu Muzeum z lat 1870 – 1885, Kronikę Zarządu Muzeów z lat 1904-1912 oraz fragmenty rękopisu dot. historii Muzeum, związane z kolekcją kabrunowską. Opracowano także inwentarz Muzeum Miejskiego ze zbiorów APG. Wyniki badań przygotowano w formie tabeli. W ramach projektu na stronie internetowej udostępniono oba rękopisy sprawozdań, księgę wpływów do kolekcji Kabruna oraz - dzięki uprzejmości Archiwum Państowego w Gdańsku - inwentarz z 1885 roku. Sporządzono transkrypcje Sprawozdań i Kroniki, które udostępniono na stronie z możliwością jednoczesnej weryfikacji z oryginalnym źródłem. W ramach projektu zrealizowano też cykl 15 popularnonaukowych wykładów (Nie)zapomniane. Historia kolekcji Muzeum Narodowego w Gdańsku.
2020
Badania strat wojennych MNG – budowa strony internetowej
w ramach Programu MKiDN "Badanie polskich strat wojennych"
instytucja zarządzająca: Departament Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych
Głównym celem projektu było stworzenie platformy internetowej umożliwiającej udostępnianie wyników prowadzonych od lat przez pracowników Muzeum Narodowego w Gdańsku badań proweniencyjnych, w tym badań nad stratami wojennymi. Głównym celem portalu jest popularyzacja wiedzy na temat historii przedwojennej kolekcji gdańskiego muzeum oraz działań podejmowanych w tym zakresie przez MNG. Docelowo strona ma stanowić również platformę, na której sukcesywnie Muzeum będzie udostępniało opracowywane materiały źródłowe, co z kolei może stanowić przydatne narzędzie dla specjalistów. Pierwszym opublikowanym w ten sposób źródłem jest inwentarz szklanych negatywów, którego udostępnienie umożliwiła współpraca z Archiwum Państwowym w Gdańsku.
2019
Badania strat wojennych MNG – kwerendy krajowe wraz z opracowaniem
w ramach Programu MKiDN "Badanie polskich strat wojennych"
instytucja zarządzająca: Departament Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych
Projekt obejmował przeprowadzenie kwerendy w Archiwum Państwowym w Gdańsku, w celu szczegółowego opracowania znajdującego się tam inwentarza zawierającego informacje o 10 tys. przedwojennych szklanych negatywów, ewidencjonowanych przez pracowników Muzeum Miejskiego (Stadtmuseum) w Gdańsku w latach 1922-1944.
2019
Badania strat wojennych MNG. Etap II - digitalizacja i pozyskanie cyfrowych kopii źródeł dotyczących strat wojennych
w ramach Programu MKiDN "Badanie polskich strat wojennych"
instytucja zarządzająca: Departament Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych
Projekt dotyczył digitalizacji i pozyskania cyfrowych kopii materiału z archiwów niemieckich, w których rok wcześniej przeprowadzono kwerendę, a także przeprowadzenie kwerend krajowych. Pozyskano wówczas kopie materiałów archiwalnych, w tym przede wszystkim skany odbitek fotograficznych znajdujące się w archiwum fotograficznym Instytutu Herdera w Marburgu w zbiorze Willi Drosta, wywołanych jeszcze ze szklanych negatywów przed 1945 rokiem. Ten cenny zbiór stanowi uzupełnienie przedwojennych materiałów ikonograficznych zachowanych szczątkowo w Muzeum Narodowym w Gdańsku.
2018
Badania strat wojennych MNG. Etap I – kwerendy wraz z opracowaniem
w ramach Programu MKiDN "Badanie polskich strat wojennych"
instytucja zarządzająca: Departament Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych
Projekt umożliwił pogłębienie badań poprzez eksplorację zasobów znajdujących się w archiwach niemieckich: Archiwum Instytutu Herdera do Badań Historycznych nad Europą Środkowo-Wschodnią i Deutsches Dokumentationszentrum für Kunstgeschichte Philipps-Universität w Marburgu oraz w placówkach berlińskich – Tajnym Archiwum Państwowym Fundacji Pruskiego Dziedzictwa Kulturowego, Zentralarchiv Staatliche Museen zu Berlin, archiwach Akademii Sztuki oraz Kunstgewerbemuseum. Poszukiwania archiwalne pozwoliły na zgromadzenie informacji o rozproszonej dotąd dokumentacji, koniecznej do badań nad historią kolekcji i miarodajnego ustalenia skali i zakresu strat wojennych gdańskiego muzeum.
Digitalizacja przedwojennej dokumentacji fotograficznej
2018
Straty Wojenne MNG – digitalizacja negatywów
w ramach Programu MKiDN "Badanie polskich strat wojennych"
instytucja zarządzająca: Departament Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych
Projekt był kontynuacją przeprowadzonych w latach 2015 i 2017 działań i objął digitalizację 1400 przedwojennych negatywów na błonach fotograficznych powstałych w Muzeum Miejskim (Stadtmuseum) w Gdańsku.
2017
Straty wojenne MNG - digitalizacja szklanych negatywów
w ramach Programu MKiDN "Badanie polskich strat wojennych"
instytucja zarządzająca: Departament Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych
Projekt obejmował digitalizację 700 szklanych negatywów. Projekt pod względem merytorycznym stanowił kontynuację rozpoczętych w 2015 roku działań mających na celu zdigitalizowanie całego zbioru przedwojennych szklanych negatywów z Muzeum Narodowego w Gdańsku. Zdigitalizowany materiał został dołączony do częściowo prezentowanej już wcześniej w katalogu online kolekcji szklanych negatywów.
2015
Projekt digitalizacji zbiorów MNG – szklane negatywy
w ramach Programu Wieloletniego "Kultura+", priorytet: "Digitalizacja"
instytucja zarządzająca programem: Narodowy Instytut Audiowizualny
Projekt umożliwił zdigitalizowanie 1000 szklanych negatywów pochodzących z różnych okresów działalności Muzeum Miejskiego. Proces digitalizacji został poprzedzony zabiegami konserwatorskimi – płytki profesjonalnie oczyszczono, a po wykonaniu skanów i uzyskaniu wersji pozytywowych wszystkie fotografie opracowano pod względem merytorycznym. Materiał zdjęciowy, jaki wówczas uzyskano był bardzo ważnym źródłem archiwalnym w badaniach i identyfikacji utraconych dzieł malarstwa z kolekcji Muzeum Miejskiego w Gdańsku (Stadtmuseum Danzig), które prowadziła w tym czasie kustosz Helena Kowalska. Wyniki swoich badań Autorka opublikowała w książce Straty wojenne Muzeum Miejskiego (Stadtmuseum) w Gdańsku, Seria Nowa, t. 1.: Malarstwo, wydanej w 2017 roku w ramach ministerialnego programu „Badanie polskich strat wojennych”.
Publikacje i konferencje
2022 - 2023
Badania strat wojennych MNG. Etap III – kolekcja Jacoba Kabruna – publikacja
w ramach Programu MKiDN "Badanie polskich strat wojennych"
instytucja zarządzająca: Departament Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych
Drugi etap projektu poświęconego kolekcji Jacoba Kabruna i jego syna Augusta. W ramach projektu zostanie opublikowana książka z opracowaniem strat wojennych malarstwa z tego zbioru autorstwa Heleny Kowalskiej. Publikacja planowana jest na 2023 rok, w tym roku też na stronie zostanie udostępnione opracowanie inwentarza kolekcji Jacoba Kabruna z 1856 roku przygotowane w ramach pierwszego etapu projektu, realizowanego w latach 2021-2022.
2020
Badania strat wojennych MNG. Etap III - ogólnopolska konferencja naukowa wraz z publikacją
w ramach Programu MKiDN "Badanie polskich strat wojennych"
instytucja zarządzająca: Departament Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych
Celem projektu była organizacja ogólnopolskiej konferencji poświęconej badaniom proweniencyjnym odnośnie strat wojennych poniesionych w zakresie zbiorów artystycznych należących do kolekcji publicznych. Konferencja odbyła się na platformie Teams w dniach 15, 17, 19 i 20 czerwca. Część nagrań została zarejestrowana i udostępniana jest na stronie straty.mng.gda.pl. W wydarzeniu wzięło udział 36 prelegentów i 56 słuchaczy. Tematyka konferencji koncentrowała się wokół zagadnień kolekcji i ich losów. Materiały z konferencji opublikowano w dwujęzycznym tomie (w języku polskim i angielskim) pt. "Kolekcje: kształtowanie, historia, dziedzictwo utracone", co pozwoli na szerokie popularyzowanie wyników badań.
2017
Helena Kowalska, "Straty wojenne Muzeum Miejskiego (Stadtmuseum) w Gdańsku, Seria Nowa,t. 1.: Malarstwo"
w ramach Programu MKiDN "Badanie polskich strat wojennych"
instytucja zarządzająca: Departament Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych
Opracowanie strat wojennych Muzeum Miejskiego (Stadtmuseum) w Gdańsku w zakresie malarstwa w założeniu autorki miało być rozszerzonym i poprawionym materiałem opublikowanym w książce „Straty wojenne Muzeum Miejskiego w Gdańsku, t.1: Straty w dziedzinie sztuki: malarstwa, rysunku, grafiki, rzeźby”, Gdańsk 2005 (wydawca Muzeum Narodowe w Gdańsku). W rezultacie powstał tekst, który jakkolwiek odnosi się do tamtej publikacji, to jednak ze względu na ograniczenie tematyki do malarstwa, rozszerzenie haseł o 100 obiektów, odmienną strukturę zawartości w ramach tomu, jak i poszczególnych haseł stanowi odrębną i samodzielną publikację jednej autorki. Zakres prezentowanego opracowania strat wojennych Muzeum Miejskiego (Stadtmuseum) w Gdańsku z zakresu malarstwa zawiera omówienie 410 obrazów ze zbiorów tego muzeum oraz 107 obrazów w wykazie depozytów. Wśród nowych poszukiwanych obrazów jest wiele dzieł uznanych malarzy (Cuyp, Esselens, Hamel, Heckel, Herrmann, Hoogstraten, Klein, Maris, Snyders, Spranger, Storck, Rochussen, Wessel).
Celem opracowania było dostarczenie materiału szerokiemu gronu muzealników poszukujących informacji o zaginionych obrazach. Wydanie publikacji może się przyczynić do wzrostu świadomości społecznej strat wojennych jakie poniósł Gdańsk oraz docelowo również do odnalezienia, zidentyfikowania i ewentualnie odzyskania zaginionych obiektów.
.